سیاه ماهی

ارسالی ازآقای بهروز محمدزاده

سیاه ماهی یکی از مهمترین ماهیان قنات های ایران

در آب های داخلی ایران در حدود ۱۸۵ گونه ماهی وجود دارد که بطور عمده متعلق به ۳ خانواده کپور ماهیان (Cyprinidae) و سگ ماهیان جویباری(Balitoridae)  و (Cobitidae)می باشند. در این میان قنات های ایران دارای ۲۵ گونه ماهی هستند که ۴۰ % کل فون ماهیان فلات ایران را شامل می شوند. در حال حاضر به علت ایجاد چاه های عمیق و بهره برداری از آب های زیرزمینی، قنوات به عنوان یک سیستم انسان ساخت که از هزاران سال قبل در مناطق کویری و کم آب، زیستگاه مناسبی برای ماهیان و سایر آبزیان بوده اند، در معرض خطر نابودی قرار گرفته اند.  از ماهیان مهم قنات های منطقه شرق ایران،

سیاه ماهی (Capoeta fusca Nikolski, 1897)است که متعلق به رده شعاع بالگان Actinopterygii، زیر رده ماهیان استخوانی Teleostei، راسته کپور ماهی شکلان Cypriniformes، خانواده کپور ماهیان Cyprinidaeو جنس Capoeta می باشد. طبق مطالعات Coad در سال ۱۹۹۸، پراکنش سیاه ماهی(شکل۱) تنها در منطقه شرق ایران می باشد. به گفته وی اگرچه این گونه از افغانستان نیز گزارش شده است، ولی وجود آن در آن منطقه به دلیل زهکش حوضه های آبریز شرق ایران است.  به این ترتیب این گونۀ نیمه اندمیک از نظر حفظ ذخایر ژنتیکی ماهیان ایران دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد.

سیاه ماهی Capoeta fusca

برخی اطلاعات در خصوص قنات شادمهر (منبع : اداره امور آب شهرستان تربت حیدریه در سال  ۱۳۸۶ و نمونه بردای آب قنات توسط نگارنده)

قنات شادمهر در دشت ازغند و شمال شهر شادمهر (۷-۵ کیلومتری شمال شادمهر) واقع شده است، قنات در پادگانهای ضخیم آبرفتی و در رودخانه فصلی با شیب عمومی از شمال به جنوب حفر شده است. برخی مشخصات این قنات به شرح ذیل می باشند :

ارتفاع مادر چاه از سطح دریا ۱۳۰۸ متر ، ارتفاع مظهر قنات ازسطح دریا  ۱۲۴۱متر، نوع قنات: دائمی، دبی: ۲۲ لیتر در ثانیه، تخلیه سالانه به متر مکعب:۶۹۳۷۹۲ ، عمق مادر چاه : متر۳۰، مجموع رشته های قنات : متر ۳۵۰۰، طول بلند ترین رشته قنات : متر  ۳۴۰۰، طول قسمت آبده : متر۶۰۰، شیب کف قنات :۱در ۱۰۰۰، دما : ۵/۱۷ تا ۱۷در جه سانتیگراد.شوری ۰/۸ ppt (معادل ۸/۰ گرم در یک لیتر آب)، pH  ۷۸/۷ (خنثی به سمت قلیایی).